PAWIH THLAK KHAM

 

PAWIH THLAK KHAM.

By; Vanhmunmawia renthlei.

 

 

He kham hi Lungmawi khaw bul, Bualpui khawchhuah lawka awm a ni a, kham sang leh ropui pawh a ni lem lova. Nimahsela a hming put chhan lam hian chanchin ngaihnawm tak leh Mizo History pawha pawimawh tak a ken avangin chipchiar deuh hlekin kan ziak dawn a ni. Hmanlai thil leh Thing leh Raw innawh lai hun daih ami a nih tawh avangin tu khaw-in ngaih loh lamah an ngai em lovang chu maw.

Kan pi leh pute ho kha indo ta reng reng an ni a, an vela hnamdangte nen chauh pawh ni lovin Lusei lalte ngei pawh kha anmahni leh anmahni an indovin, inrûnna leh inthahna rapthlak tak tak pawh an inkarah a chhuak ve fo thin a ni. He kham pawh hi Lungmawi khuaa Halkha Lal Thanghlianga leh a hote Lusei hovin an rawt vak țuma an mithahte ruang phum lova an thlakna a nih avangin a hmingah Pawih Thlak Kham an ti ta a ni. Hetih hunlai hian Halkha Pawih leh Lusei ho inkarah indona leh inrunna a nasa hle thin a ni awm e.

Halkha lal hmingthang leh pasalțha huaisen Thanghlianga leh a khua leh tuite chu ralhrat tak mai an ni a, Lusei ram lam khuate chu an duh hun hunah an rawn runin, an duh apiang an la mai thin a. Lusei lam chuan an ngam lo deuh țhin a ni awm e. Anmahni tih dan takah phei chuan," Tlaiberh bu i la ang u," an ti mai thin a ni awm e. Chutiang a nih avang chuan Lusei lam chuan hun remchang chuh a, inpun khawm chiam a, an lo kal leh huna rawt vak an tum deuh ta a ni.

Thanghlianga chuan pasalțha a ngah hle a, an zingah chuan Thangchema te, Thulhtea leh Taikulha te chu a langsar deuh te niin an sawi. Hemi țuma an rammu tur hi Thangchema chuan a mumang țhat loh leh a nupui rai chhuanlamin a phatsan a, kawtchhuah atangin a kir leh ta a. A mumangah chuan chhum chhah tak mai hian a lo khuh mup mup a, vai kian a lo tum țhin a, a lo vai kiang thei țhin lo a ni awm a, chuvang chuan a ngaih a țha thei ngang lo a ni.

Thangchema kir hnu chuan an lal Thanghlianga chu kawtchhuahah chuan a rawn chhuak ve a, a silai hmingthang tak mai Paranpa an tih, sei zet zawt leh tle vur mai chu a rawn pu a. Kawtchhuah ah chuan a dahna țhinah a han khang a, a ral relna dawhsangah chuan a han chuangkai ta vun mai a. A pasalțha pakhat Thangcheman a kir san avang chuan a thin pawh a rim deuh viau mai a, a kawlhnam a han phawi tle zawk mai a, heti hian a khuate chu a han thlamuan ta a ni an ti.

'Tum u, Tum u,Tum țhiam țhiam u. A duh Chhungchung Thangchem pakhat chu kir hman se, ka ngunhnam nih virvik virvik a ti le, ka hneh lai. Chhimchhuk fa chu kan hneh lai, kan ngam lai. Pi Dâri khua kan pho char e u, an zangih vân a zoh ter tur lai e. Thanghliang bawihfa kan dinchan lai, kan lal lai, a han ti ta a. A khuate pawh chu an thlamuang ta huai a.

Heta a thusawi awmzia chu," Tum rawh u, tum rawh u, tum țlang dial dial rawh u. Duh leh Chhunchung Thangchema mi pakhat mai mai chu kir rawh se. Ka ngunhnam ka han vai vet vet mai hi chuan ka hneh leh mai ang. Pi Dâri khuate chu kan pho sen thep thup mai ang chu. Chhimchhuk hote chu kan hneh anga, kan that leh țeuh mai ang chu. Thanghlianga hi ka dingchang a nga, ka lal bawk ang, " a tihna a ni awm e. A pasalțha țawng hle khel khawl mai.

Tuchuan Thanghlianga leh a khuate chu Lusei lama Pi Dâri khua rûn tur chuan an thawkchhuak ta nguai nguai mai a ni. Mi țhenkhat sawidan chuan hemi țuma Pi Dâri khua an tih hi Kawrthah khua niin an sawi a, an lo hawng lam chu Lungmawiah hian an lo rawt ta a ni an ti a. Thenkhat sawidan ve thung chuan Lungmawi hi Pi Dâri khua chu a ni a, lal hmeithai a ni a, chuvangin a khaw hotu ang deuhvin an pasalțha Kâwlkhawlha chu a awm niin an sawi a. A enge dik zawk hriat a harsa hle. Engpawh nise an lo rawtna khua chu Lungmawi ngei hi a ni. Thanghlianga chuan a fapa naupang tê, râl pawh la kai tham lo, Hrantlirha chu Thaulâwng ei-ah hruai ve a tum a, a nupui chuan a phal lo hle mai a. 'I fapa hi i rawn thlauh hlauh dah ang e,' a ti a. Mahse Thanghlianga chuan,'Pawpi-in a no a thlauh ngai love,'tiin a hruai lui ta a ni. Hrangtlirha chuan an Pumțek Thi khaw khat man laia an ngaih chu a awrh nghe nghe a ni.

An tum ang chuan Pi Dâri khua chu an zuk run ta a, an sialte chu an rawn kawi nguah nguah mai a. Chhipphir an rawn thlenchhoh chuan Lusei lam chu Rolûra thlahte an lo in chah khawm chiam a, Chhipphirah chuan an lo awmkhawm chiam mai a. Thanghlianga hote pawh chuan rawt chu an hlau ve deuh va, chu vang chuan riah pawh riak lovin thuang hnihah an ințhen a, an kal leh ta zel a. Ho khat chu an pasalțha pakhat Taikulhan a ho va, Manta zawl lamah an riak phei a. Thanghlianga hote erawh chu Lungmawiah an phei ta a.

Lungmawiah hian khaw hotu ang deuha an neih Kawlkawlha pasalțha a awm a. Thanghlianga chu a tum turin an ruat deuh nghe nghe a, a inah a thlentir ta a ni. Hlawhtling inti tak mai in a lo phei a, an sekawi zinga a chal țha deuh mai chu a rawn kai a. Kawlkawlha Sehuangah chuan a han khalh lut sauh sauh va, heti hian a han vau zui leh ta nghal a,'Kawlkawlh na sia nih ka Sia a sik le, ka ngunhnamin ka hau lai. Nanu thattu keima sing e, napa thattu keima sing e. Mualpi phenah Vakul chang nen kan her lengmang, kan her lengmang kaw,' a han tihkhum ta sak sak mai a. A awmzia chu ,' Kawlkawlh i Sialin ka Sial a sik chuan ka ngunhnamin ka hnawt ang. I nu thattu keimah ka ni a, i pa thattu pawh keimah bawk ka ni. An lu lamin mual letliamah Vakul chang nen kan her zek zek mai thin a sin,' a tihna a ni. A thamlo salh salh hle mai. Kawlkawlha tan chuan a na hle awm e. Mahse engtin mah a chhang lova, a en ve reng ringawt mai a ni.

Chhipphira pungkhawm hote pawh kha an rawn phei ve leh a, tichuan Lusei lam chuan râwt tumna rilru nen an phiar țan ta a ni. Zû an inpui dur dur a, a rui thei ang bera hrai an tum a, anni lam erawh chuan in țha duh lovin chhuat âwngah te an leih baw ru zel a. Thanghlianga leh a hote erawh chu an rui zo ta vek a. Chutih hlan chuan an silai kuaah tui an lo thunsak nghauh nghauh zel a. Zanlai pelh thlengin zu an inpui a, an mu ta hlawm a. Lusei lamin an lo tum lawk ang ngeiin khawvar dawn chuan an che ta a, mahni mikhual țheuh tumah tiin an mikhual te țheuh chu an bei ta a, an buai ta chur chur mai a ni.

Kawlkawlha pawh chuan Thanghlianga te pafa chu a han bei ta ngei a. Nimahsela Thanghlianga chuan a mutna a lo inthlak ru a, a fapa zawk chu a han that a. Thanghlianga erawh chu a rawn tho va, kawmchar lamah a tlanchhuak hman ta a. Kawlkawlha chuan a hrenah a man a, chu pawh chu a tal chhum hmawk a, kawmchar leikâah a zuangthla ta a, a tlanchhuak hlen thei ta hram a ni. A fapa erawh chu a thlauh ta a, a silai Paranpa pawh chu a chuh hman ta lo a ni. Tlemte chauh an chhuak thei a, Lusei lam chuan an that mang țhelh a ni. Engmah chuh hman hek lo, hmeichhe ho buh zing phur tak ngial pawh an tlanpel lawng lawng mai a ni an ti. "Eng ti zia nge ni ta," tia an han zawh pawhin,' I khuaten min thlaih zawh chu,' an ti mai a ni aw e.

Pasaltha pakhat erawh chu Hmeithai inah a riak a, an lo hmuh hmaih palh a. Zingah chuan engmah hre lovin a rawn chhuak ve a. An lo man a, an that dawn ta a; Tunge i nih? I hming chhal rawh le, an tih pawhin a hming reng a chhal duh lova, heti hian a han cho ta zawk a. "Ka that u, ka that u; ka lunghman nan kheng love. Sunthla tengtung sawntung sawn piri tuan ngâk e. Nan lu chungi Kapchin phawriat thlai e. Vanchung thawmbang ki hawi e, ki nu," a han ti chheu chheu mai a ni an ti. A pasalțha țawng kamchhuak hle mai. A awmzia chu," Min that rawh u, min that rawh u, ka hlau chhete love. Kan pi leh pu atanga Sunthla hnam diktak ka ni ngai e. Nangmahni ka thah țhin che u avanga Lammuala Kapchin phaw pariat lai khai ve tawh ka nih hi. In lu chunga khawpui ri ang maia Silai kap dur dur țhin kha keimah ngei hi ka ni e," a tihna a ni. A huaisen thawmhnaw ngei mai. Chutah an that ve ta a ni an ti.

Hemi țuma an thahte hi an tam em a, an ruang chu Pawih Thlak Khamah an thlak ta a, chumi avang chuan pawih thlak kham an lo ti ta a ni. Tunhma deuh chuan a boruakte pawh hi a chhe deuh a ni chek ang chu țau meichherchhi kan tih hi Khamah hian a awm fo thin nghe nghe a ni. Lallula hova Zopui khuaa Thlantlang ho an rawt nen hian a hming a thang ve ve hle a. Mi țhenkhat phei chuan an hriat pawlh nuai țhin a ni. Hemi hnu lamah hi chuan Halkha ho pawh hian mi run leh rawk chin a bang ta a, Thanghlianga, a fapa phuba laa, a rawn rawl țhin erawh chu a tawrhhlelhawm hle a ni an ti.

Thanghlianga leh a hote chuan an khua an han thleng chhova, a hlauh ang ngeiin a nupui chuan," Khawiah nge i fa?" a lo ti ta ngei reng mai a. Thanghlianga meuh pawh a hrilhhaiin a zak hle mai a. Chu a chhapah chuan a nupui chuan a pawnfen a han pe lehnghal a,'Ka fa ang tak i rawn hawn leh hma loh chuan ka bulah pawh i mu thei lovang' a ti ta tlat mai a. Chuta țang chuan Thanghlianga chu a fapa ang tak zawng tur chuan Lusei ram lamah a rawn rawl țan leh ta a ni.

Pasaltha hmingthang chutianga a han rawl țhin chu a hlauhawm zia hrilhfak a tling a ni an ti. Naupang a la ta fo mai a, a nupui hnen a han thlen țhin a. Mahse, a ni chuan'Hei chi ka fa a ang lo' a lo ti a, an that leh mai thin a ni. A dang zawngin a kal thin a, chutih hunlai chuan Lusei ramah Thanghlianga ral a ți nasa hle a ni. Naupang huaibâk deuh te pawh hi,'Bang rawh, Thanghliangan a man ang che'an tih chuan an bang hlauh zel mai a ni.

Țumkhat chu a rawn rawl leh ta a, khaw pakhatah hian a han lut a. Chutih lai tak chuan Mualkil Upa pakhat fa hi a lo huai nasa mai a. A nupui chuan a ning hle mai a, a thinin a tuar ta lova, sumhmunah a thehchhuak a, 'Hawh awi, Thanghlianga ral, lo la rawh,' a ti a, kawng a khar hnan ta mai a. Chu tak mai chu Thanghlianga chuan a lo la ta vat mai a ni. Chuta țang chuan naupang tap leh huaibâk deuh pawn lama kawng khar hnan hi an duh loh phah ta a ni.

Thanghlianga chuan a tlanpui ta vat a, pasațha hoten an um ta vat bawk a. Tuiphai lui a zuk thleng a, a lo lian hle mai a, kân ngaihna a hre dawn ta lova. Nimahsela, hmunkhat laiah hian Li Vawkkung, leh lam leh lama lungbang sang tak awm, a zau zawng fit 15 vel tur hi a hmu ta a. A tha tawp tak meuhvin a han zuanpui a, a kai ta daih mai a. Umzui zel ngaihna an hre ta lova. Chuta țang chuan chulai kurung chu Thanghlianga perkai Li an ti ta a ni. Cherhlun leh Khawhri inkar zawna awm a ni. A zuk rawlna khua pawh hi Khawhri hi a ni mai thei e.

A nupui hnen a han thlen leh a. Chu naupang chu a hmel te a lo tha bawk a, a nupui pawh chuan a fapa Hrantlirha kha ang deuhvin a lo hre ta a. A fapa a tan a nei ta a. Chuta tang pawh chuan an nupa inkar thu chhia pawh chu a lo reh ta a, Lusei rama Thanghlianga ral pawh chu a lo reh ve ta a ni.

Thubelh:

He thu hi a ngaihnawm ka ti a, "MIZORAM THIL MAK LEH HMINGTHANGTE" tih lehkhabu, T. Nghakliana ziak a țang, a ziak dan ngai ngaia ka lakchhawn a ni.