SUB.PAKUNGA

 

SUB. PAKUNGA

 

 

Dokhama Chawngthu Vanchiau leh Rokhawthangi Renthlei te fapa, Sub.Pakunga hi Mizote zinga Subedar kai hmasa ber a ni a. Kum 1918-ah Assam Rifles-ah tawtawrawtpu 'bugler'-in a țan a.(hei hi c.lalnunchang a ziak, thing leh Raw innawh lai. Tih ah chuan 1914 ah kum 14 mi niin Assam Riffles ah a lut niin a ziak a. a tawp lam a mi nen hian lo paih kual vel ve teh u, uiiii) a hun lai a kaisan harsat zia chu hla in an phuah hial a ni.

 

Kum 8 sipai a tan hnu ah bel khat a kai ve thei hram a.kum 1929 ah Havildar ah a kaisang a ,Silchar ah sawn a ni a.hemi kum hian namen lova tamin ni 10 chhung zet mai ruah a’n sur teh reng a. silchar khawpui chu tuilianin a nuai nasa hle a, Lawngleng in chhanchhuahhna an thawk a mi tam tak an chhanchhuak nghe nghe ani. Aizawl a vai dawrkai hausa chhungkaw pakhat an chhan chhuah phei chu an lawm lutuk a, ‘dawr ka kai chhung chu pakunga’n Chini a nghei lovang’ a ti hial ani. Assam governor pawhin chawimawina thuziak leh cheng 100 a pe nghe nghe a ni.

 

 

A chanchin sawi a kan hmaih theih hauh loh tur chu, Pu Bawichhunga ani. A ni hi Zofate zinga sipai a țang hmasa ber anih mai bakah, Jemadar hmasa ber a ni bawk a. 1901-ah sipaiah hian belnawtin a lut a ni awm e. A ni nen hian Ni leh Thla ang mai a sawi dun rem a ni. Pu Bawichhunga khan belnawtin a țan a, Pu Pakunga'n tawtawrawtpu 'bugler'-in a țan a. Tiang chuan sipaiah an țang ta a, an kaisang zel bawk a. sipai hotute khan Zofa jemadar-a kai tur an dap ta a, anni pahnih chu jemadar-a kai thei an ni a. Mahse an pahnihin an leng lo a, pakhat chauh a kaisan a ngai.

Chutiang hunah chuan Pu Pakunga chuan Pu Bawichhunga chu a kian ta a, Pu R Vanlawma sawi dan chuan, sipai hotute khan Pu Pakunga hi an berawn; 'Mizo tlawmngaihna thuk tak nen, 'Pu Bawichhunga hian jemadar chu kai zawk sela a dik ang,' a lo ti thei a, a ropui hle a ni," a ti. Pu Pakunga jemadar sahib a'n nih ve khan Pu Bawichhunga hian vawk talh meuhin a lawmsak a, mittui tla zawih zawihin lawmpuina chibai a buk a ni.

 

 

 

Indopui II na a Sub Pakungate chet that dan hi Sipai hotu liante beng a thleng ve phak lo mah se, Bawrhsap Mcdonald  chuan a lo hre hle mai a, lawman atan chieftainship pek a tum ta a . Sub Pakungate hotu lu ber Col.Bowman hi Thingpui huan Sap thin, emergency thila training leh rank peka thawk ve mai anih avangin sipai chinchang a hre thui vak lo va. An hnathawh thatte chu “Hengte hi chu sipai hna ve reng a ni”  a ti thin a.

Indopui II zawh hnua a rank puite nen an inhmu khawm chu a inchhir ve viau aniang. A thiante’n V.C leh M.C an bel fur hlawm mai si a le, a hote Sub Pakungate hna thawh that leh huaisen zia report a lo pe ve lo chu pawi a ti hle a, an zinga mi khan V.C emaw M.C emaw hmu an awm chuan amah pawhin automatic-in a hmu dawn tihna a lo ni reng si a, a mittui a tla hial a ni.

 

kum 1935-ah British sorkar tana hna thawk ṭha chawimawina Lalber Silver Jubilee Medal a dawng a, 1939-ah jemadar-ah a kaisang a, lal leh kohhrante'n an lawmpui hle. Kohhran phei chuan biak inah a lawmna hun an hmang hial. 1941-a sebudar-a a kaisang a, Subedar-a a kai hian a lawmpui nan Zoram tlang tinah lawmpuina mei an det hial!

 

 

 Kum 1946-ah sipai atangin a pension a, Bawrhsap Macdonald-a'n lawmman atan lalna tlang pein, kum 1947-ah kan sawi tâk, Goboicherra leh Hriphaw khaw ram lalah a ṭhu ta ni.

 

 

 

Hetih hunlai hian Mimbung, Kawnpui leh Goboicherra ram lalte chu an chunga sawrkar a lungawi loh avangin an lalna tihtawpsaka ban an ni a. Chung ram pathumte zinga a duh ber chu awp turin Bawrhsap chuan Sub. Pakunga chu a ti ani. Mahse, Goboicherra ram thenawm Hriphaw  lal Pu. Hrangchhunga, Sub.Pakunga u chu a thi ta hlauh mai a. A aiawh tur fapa kum tling a la neih loh avangin Sub.Pakunga chuan a u ram chu a awpsak a lo ngai ta bawk a, kawp remchang Goboicherra ram chu a thlang ta a ni. Subedar Major kum hnih hnu lawka kai chu a thlahlel lo ta zawk a ni.

 

 

Goboicherra ramte hi border-a awm, Cachar ram nena inngheng a ni a. Chuvangin Cachar Forest Department hotute nen pawh ram ri thuah an buai fo thin a ni. Pu Pakunga lala a zuk thut hnu hian Mizoram kulh ngheh nan Cachar ramri bul hnai, Lushaicherra leh New Kolalian-ah khaw thar a siam a. Chu chu ngai thei lovin Cachar Forest hotute chuan kan ram in tichhia tiin an buhte rawn sam thluk sakin an thlamte Sai an pawh chhiattir thin a. Mahse, a zam chuang lo !

 

 

Kum 1950 vel (hei pawh hi ziak thenkhatah chuan 1956 tiin an dah)khan Forest hotute thinrim chuan an Saite leh Police section khat hruaiin Pu Pakunga chu vau dai tur leh a tul dan azira kutkawl pawh buntir nghal turin an thawk chhuak a. Hriphaw tlangah lawn chhovin Hriphaw lal in chu an hual ta rup mai a. Hriphaw lal chu a awmna a kilkhawr avangin mimawlmang vau zam theih mai torah an ngai a, an zuam hle a. Intihlauhawm tak chungin Hriphaw lalin kawngkhar chu kik pawh kik hmasa lovin an pawt hawng thuai a, an luhchilh ta a.

 

 

Hriphaw lal chuan hawihawm taka biain a lo dawngsawng a, mahse anni chuan chang khal mai hian, “Kan pawi khawih thintute mawh phurtu hi I ni em? I nih chuan I chunga action la turin kan lo kal a ni tih hria ang che,” an han ti bung ta nghat mai a. Hriphaw lal chuan, “Chutia hotu leh hotu kan inbiak dawn chuan hmelma pawh kan nil lova, in pistol paite kha dawhkanah hian dah ula, tin, in police leh Forest Guard in rawn hruaite pawh hi ka in atanga yard 100-a hlaah dah hmasa vek ula,” atiin a han ngen a. Mahse a ngenna chu an ngaipawimawh lo nasa mai a.

 

 

Chutah leh, Hriphaw lal chuan, “In pistol-te in dah dawn lohva, in police-te in dah kian dawn loh chuan kei paw’n ka pistol ka pai ve ang a, min veng turin ka khaw tlangvalte ka ko khawm ve mai ang,” a ti vet a a. A pistol .36 German siam phek thlep thlawp, mu 8 thun theihna (<9mm Luger) a pai a, a tlangau chu tlangvalte au khawm turin a ti vet a nghal a. Rei lo teah chuan tlangvalho chu an khuaa silai awm zawng zawng rawn lek chhuakin an lo thleng vet a a.

 

 

Tlangvalho lo thlen hma deuh chuan Police Officer chuan Hriphaw lal chu, “I pistol kha man sak thei che kan ni tih I hria em” tiin a’n vau leh a. Hriphaw lal chuan, “ Officer naupang te I nih hi, chutiangin min vau reng reng suh. Kei chu Japan silaimu leng vel hnuaiah kum 3 chhung lo tal tawh ka nih hi. Ka lalna pawh hi indonaa ka thawh that vanga sawrkar min pek a ni a, ka pistol hi ka inven nana sawrkar phalna a lei ka ni. Nangni junior officer, compulsory pension nge, eng pension-in nge in hna hi in kalsan dawn pawh la hriat lohvin kei retired pension-a service chhuahsantu hi zah der nachang pawh in hriat loh chuan officer a tak I ni ang,” a ti vet a thung a.

 

 

Amah veng tura a khaw tlangval lo fuankhawmte chu a in atanga yard 100-a hlaa lo awm turin a hrilh a, an tawlh hla ta a. Thu awih taka an awm avang chuan Forest Officer-te leh Police Officer-te pawh chuan an sipaite chu an tawlh hlattir veta a. Hriphaw lal chuan, “Tunah chuan in mi zawhna kha kan chhang tawh ang che u,” ti chungin Mcdonald Sap pek Mizoram Map tha deuh mai, han thleh a lehkhabu te tak te, han pharha hlai tha tak mai, Mizoram chhunga khua leh lui tlang zawng zawngte chuanna (Topo Map) chu a han phawrh a. “Hei hi Mizoram Official Map, British Sawrkarin a siam a ni a, han en ula, ka khua leh tui te hian in pawi an khawih lo a ni.

 

 

Tun chinah chuan hei hi hria ula, helai ram mawh phur tur hian sawrkarin min dah a, chuvang chuan in mite hian ka khua leh tuite hi vauin an thlawhhmate tihchhiatsak  tawh suh se, a tul phawt chuan kei, anmahni thu petu leh an mawh phurtu hian ka tuar zawk tur a ni,” tiin a han hrilh a. Pu Pakunga hi palian, hleitling, awki tha leh an mahni ai maha hindi thiam a lo nih lehzel avangin vau beh leh kutkawl buntir mai chi niin an hre ta lova, an kir leh ta a. Chumi hnu chuan invau, buh sam thluk leh thlam Sai pawhthiahtir tih angreng chu hriat a ni zui ta lo a ni.

 

 

Lal ban hnu-in kum 1958-ah Mission veng, Aizawla an inah kir lehin a cheng hlen ta a. January 21,1975 khan a lo boral ve ta a ni.

 

 

 

Kum 60/70 vel zet a vei hnu, nikum 2020 khan helai Thinghlun (Lushaicherra) velah bawk hian Assam lam nen ramri chungchangah bawk buaina a l

o chhuak leh ta anih kha. Engtin awm zel dawn i maw? Assam nena kan ramri buaina chingfel tur hian pa rorum leh lal rothap, ram leh hnam thlavang hauh tina tak Sub.Pakunga te ang kha kan va mamawh leh em!

 

Reference; zohmahruai. Ps chongthu.

Lalhruaitluanga chawngte hnam ropuite u harh teh u

c.lalnunchanga. thing leh raw in nawh lai.

Rohlupuia chhangte..

 

Comments

Popular posts from this blog

FAM LALZOVA.

CENTRAL JAIL TLANCHHUAHNA