RIHDIL LEH A BEHBAWM

Source :www.zoin.info leh tlem tlem ka hriat an gang ka belh bawk.

Hmanlaiin Rih Dil hi Khawpual leh Bochung inkar Chiakzawlah a lo awm a. A kiang lawkah Lunglui a luang a, Lunglui huaiin vau a,Heta I awm reng chuan ka dawk kang vek ang che,ati ani awm e.

Rih chuan a hlau em em a, pem a tum ta a. Thawklehkhatah a kam duak mai a, Sepui varah changin a bu vung vung a, a kal chhuak ta a ni.

Thlanglam a pana tuna Bochung khaw lu a thlenin zun a zung a, a zun chu dilah a chang a, Rih note an ti a, (tunah Tuitlin an ti). Tichuan, Lentlangah a liam a, Khawthlir ram a thlenin zun a zung leh a, a zun chu dilah bawk chang lehin Rih note an vuah. A kal thla zela tuna a awmna hmun a thleng a, li khat tawk tura a inhriat avangin a laiah a bawk a, tuiah a chang leh a, tuna Rih kan tih tak hi a ni, an ti. Rih dil hi a dung mel khat, a vang mel chanve vel a ni a, hel chhuak turin tui li chin chiahah kal hleih theih a ni lova, mel 4 dawn vel kal a ngai ang. A thuk lam teh a harsa a, hlam 9 vel ti leh feet 70 vel ti an awm. Rih dilah hian Rihkhawdar tuikhur lui nen, furah chuan kawr luite 7 a luang lut ani. Hmar lamah phaizawlin tlang a va sutnaah chuan tui chu lei hnuaiah a relh ru a, tlang leh lamah a irh chhuak leh a, Rihdawk hi ping ta sela Rih tui hi a pung anga, Rihphai leilet pawh a chim pil thei ang.

Rih Dil sawi chuan Rih-Ar leh Rih-Pal (Mitthi-Pal) hi sawi tel anni ve deuh ziah a. Rih-Ar hi chi hnih awm a sawi a ni bawk awm e. Tunlaiah pawh khian, Rih-Ar, a chi hnih zinga pakhat khi chu hmuh tur an la awm ve reng a. Mahse an tam tawh lo a, tin, chhun lam-ah chuan Rih-Dil hual a thingkung ding, Ri-Pal hnuai velah khian an tawmbo deuh ber.rih artui phur ang mai tih tawngkam te pawh kan neih kha maw,middle school ah khan rihartui phur chanchin kan zir thin tak e. Rih ar hi a mak angreng a. A ke-tang hi rin ai daih in a sei a, tin, a hmui hmawr hi a eng bawk a ni.

Sai leh ramsa lian dangte an thih dawnin an sahal inchiah daihna atan Rihah hian an tlan lut thin niin an ring a, Saingho leh thil hlu dang a awm ringin sap sumdawngin Rih chu tihkang an tum ta a. A chhim lam sir, tlangin a hual lohna laiah an lai chiam mai a, Rulpui fep nei an hmuh chuan an hlau lutuk chu an bawk thlawp a, an na chur chur mai a, tam tak an thi, an ti. Rih ram hi hmanah chuan Farzawl an vuah tak khuaa Hualngo lal hmingthang Lalvunga lalna ramah a awm a. Thlangtlak hnuah ram a ruak a, Zahau LalHninaan Khawthlir a din a, a hnuah a fapa Tawkthanga a lal. Rih kiangvel thlawhhma an lak chuan an na chuah chuah a, thi pawh an awm thin. Rih huaiin a tina niin an ring a, 1933 kumah ran talh meuhin ramhuai ramri an thler a, chu chu Rih tlang hualvel a ni.Ramhuai ram chin chu thlawhhmaah an la ngam tawh lo.

Rihdil ah hian Rul fep nei a awm niin an sawi thin a.He rulpui hi Rih dil hlumtu a ni tih leh Rih huai inlar tiin rinna chi hnih a awm. Rih dil a rulpui fep nei a awm an tih hi a chik chiangtu zing a mi-1 in a sawi dan chuan”nghamaidum rual zing a ni lum an rawn ai hi a hla a tang chuan rulpui fep nei ang hian an tleng kawi zuak2 a ang tak a ni e” a ti. A mah ngei pohin rulpuifep nei hmuah a in ngai a mahse a hnaiah an va en chiang chuan nghamaidum rual a lo ni zawk ati.

Rihtui hi kumtin kum tawp lamah a nu thin a, a nut chhan hre fiah thei an la awm lo. Mi thenkhat rindan chuan Rih sangha hi tui turin dum chinah a nu leh a pa an inkherh vel a, chu chuan tui a tinu a ni ang an ti. Rih dil chhunga sangha tam ber chu Nghameidum a ni a, Nghaler tamtak a awm bawk.

Tin, rih tui nu hi an chik danin thlasik lai hi a ni tlangpui a, “a chhung tui hi a lo vawt a, a vawt chuan a lo rit a a rit a vangin a hnuaiah a tla a, a hnuai a mi kha a chhungah a rawn lang ve thung a. Chutiang a a in thlakthleng chuan pat ek leh tuibal ho kha a lo che a chutichuan tui chu a lo nu thin ” ati.

Mak ve mai mai chu a tui hi hmun dang ah pawh la sawn daih mahila, a nut hunah chuan a nu ve zel tho an tih the tlat chu. Ka hawn tawh a kei pawn ka la dah tha reng a, mahse a nut awm reng reng ka la hrelo. Kum 5 vel ka kawl tawh.

2008 vel khan chhunlai dar 12 velah thawm mak tak mai helai vel ami te hian an hria a, thil ri(Helicopter ri ang tak hi) hi ri ring telh telh in Hruaikawn leh a chhehvel tiau kam chu a nghawr na sa hle...he thil ri hi a darkar khat chhung vel a ri a hriat ani .

Pi leh pute chuan mi na thih hian an thlarau chuan kawng bik neiin mitthi thlarau khawvel chu an panin an ring thin a. Mitthite awmna hmun hi hmun hnih niin an ring a, pakhat zawk chu mitthi khua an ti a, pakhat zawk chu Pialrâl an ti a.

Tute pawh thi se kawng pakhat zawhin an chênna tur zawk zawk pan chuan a kal thin a ni. Mi an thih hian an thlarau chu ludipah chhuakin, khumpui bula tungchaw zawh chhovin khanchhukah a phei a.

Chutah châr lam panin liang a zawh phei a, ditipah a chhuak a, kawltuk a zawh thla leh a, tichuan Rih Dil a pan ta niin an ring.

Hmar chuan mitthi thlarau hi Thlanpial-ah a kal niin an ngai a, Pawi chuan Zinghmuhah a kal niin an ngai thung, Hengte pawh hi Rih dil tho hi an rawn paltlang leh niin an sawi.

Chu vangin thi sawi nan pawh hla thuah chuan, 'Rih tlâng mual liam' tih leh 'Rih sâng kai' tihte an hmang thin.

Mitthi reng rengin Rih dil an paltlang veka an ngaih avangin Rih dil vêla hnim chi khat chu 'Mitthi pal' an ti. Rih dil thlang lamah thlarau 'Hruai kawn' a awm a.

Rih dil bulah chuan 'Mitthi kawtkai a awm a, mitthi zawng zawngin Rih dil an kal tlang dawn hian 'Lung rah buk' an rap a, a ri buk buk reng thin a ni, an ti.

Rihdil chanchin a thawnthu pakhat hi tarlang teh ang;

(sikul a kan zir thin ka hmuh zawh tawh loh ka hmu hlauh mai)

Thulakna: dr,RL Thanmawia @Beramno blogspot, naupang chanchinbuthlakip chhuak.

Hmanlai hian Rih dil kamah sa a tam avangin sa pêlin an ram chhuak thin a.

um khat chu thian zaho ramchhuak hi Rih dil kamah hian bûk hi an sa a, an riak ta a. Zan a lo reh tan ta tihah chuan mi kal thawm an hria a, an inbe mawlh mawlh a. Hmeichhe tawng ni âwm tak te hi an hre lehnghal a. An han ngaihtuah chuan chung lai hnai-vaiah chuan khua rêng rêng awm lo va, ngaw dur pui hlir a ni si a, mak an ti hle a.

Nimahsela, tawng ri nawk nawk chu an hre leh ta a. An han ngaihthlak chian chuan, tawngri chu a lo hnai telh telh a. Riakho zinga pakhat chuan a nupui aw ang mai a hre ta a, mak a ti hle mai a.

Pakhat chuan, "E! Kha i lo kal ve ta mai a ni maw?" a han ti lâwng lâwng a.

Hmeichhe aw chuan, "Ni e, ka lo kal ve ta thut mai a ni. Ka kal dawn lah chuan ka fate hnenah eng mah pawh sawi hman lovin ka kal ta mai si a. Kan rappuichungsânga balhla um pareng chhunga ka dah leh bêllam chhunga sarêp ka dahte kha hre tak maw? An pa lah chu ram chhuakin a thang bo daih si a, a hawn hma chu chawhmeh tha pawh hmeh lovin chaw an ei dawn a nih hi," a tih ri hi an hria a.

An zinga pakhat chuan a nupui aw ngei ni tlatin a hria a, "Khaw-nge, ka lo chang ang a, ka lo man bet tlat mai teh ang," a ti a. Bûk pawnah chuan a chhuak a, a lo chang ta rân mai a.

A thim em avangin engmah a hmu thei lo va, mahse mi tam tak hian an rawn kâl pêl zut zut ni hian a hria a. An tawng erawh chu a hre thei hlawm a. A nupui tawng nia a hriat chuan a bul a rawn thlen lai tak chuan a pawm thut a, a man bet ta tlat mai a. "Ka nupui i ni tih ka hria che. Eng tizia nge ka awm loh hlâna mi lo kal bosan mai le? Naupang ho pawh an mangang lutuk angnga sin. I kal tur a ni lo, ka phal lo," a ti a, a pawm bet tlat mai a.

A nupui chuan, "E, mi thlah rawh, chelh theih ka ni tawh lo ve. Ka hun a thleng ta a ni, kal lo thei ka ni hlei nem min thlah rawh," a ti a.

Mahse a pasal chuan a thlah duh lo va, a pawm nghet sauh sauh va. Nakina chuan rûlah a changa, a zem ta chual mai a. Chuti chung pawh chuan a thlah duh lo va. A nupui mangang chuan, "Ka thianten mual min liam zawhsan takngial dawn e," a ti a. Dumdê-ah a chang a, a kut zung kârah a pût chhuak a, a thlawhsan ta a.

A tûk khua a var veleh chu pa chu a haw ta vang vang a. In a han thlen chuan a nupui chu a lo thi ngei a, a ruang chu a han nang a.

Tawng a hriat kha a dik leh dik loh fiah nan rappuichungsâng a han en a, pareng chhunga balhla um lo awm chu pum nga a ni a. Bêllam chhung chu a han en leh a, sarêp a lo awm leh chiah bawk a. Chuta tang chuan Rih dil kama an hriat kha an nu thlarau, mitthi khaw pan tur aw ngeian an ruat ta a ni.

Mi an thih hnua an thlarauvin Pial lui an kân hnuah pawh mi nung awmna ram hi an ngai êm êm thin a. Mitthi khaw pana an kal zêl chuan tlâng pakhat Hringang tlâng an tih hi an lawn a. Chu mi tlâng chhip atang chuan mi nungte awmna ram chu a lang chiang êm êm a. Mitthi thlarau chuan 'Hringlang tlâng' atang chuan an khaw hlui an han thlir a, an damlaia an chettlatna zawng zawng chu an hmu thei vek a, an lunglêng lutuk chu an mittui a dir zung zung thin a ni.

Amaherawhchu, Hringlang tlângah chuan thil danglam tak pahnih hi a awm a, pakhat chu pangpâr mawi êm êm hi a ni a. Chu pangpâr chu Hawilopâr an ti a. An lunglêng han hawi vêl chuan an hmu lo thei lo va. An hmuh veleh chuan lâka, tawn an duh thin a. An han lâka, an han tawn veleh chuan an awmna hlui lam kha an hawi duh ta hauh lo a ni an ti.

Pakhat dang leh chu tuifim tak hi a ni a. Tlâng chhipah chuan tui fim tha tak, in châkawm tak mai hi a awm a. Chu tui chu a itawm êm avangin in lovin an kalpêl thei lo va. An han in veleh chuan an chênna thin leh an nun hlui lam rêng rêng chu an theihnghilh hlauh va. Tichuan, mitthi khaw thlen hlân chu an nghakhlel ngawih ngawih tawh a, chuta tang chuan Mitthi khua chu phur takin an pan ding ta thin a ni an ti. Chu chu Lungloh tui an ti.