ROKUNGA (1914 - 1969)
A pian leh murna:
Poet of the century hial dawngtu hi tunge maw a nih chiah le…
‘Aw Nang Kan Lal Kan Pathian’tih hi I hria ti raw..Kan zo tlangran nuam…etc..phuahtu Rokunga hi a hming chu kan hre theuh awm e. Apa chu Thangluta a ni a, Mizoram khawchhak lam Khuaihnuai khua (Sialhawk bul, tunah chuan a ram tawh a)-ah an cheng ṭhin a. Sawlengah an pem leh a, chumi hnuah Aizawlah an lut ta a. A nupui Zaliani nen hian fa an dam thei lo hle a, khawvel Indopui pakhatna lo chhuah kum tak, 1914 February ni 20 khan Rahsi Venghnuai, a hnua ThakthingVenghnuai an tih tak, tuna Venghnuai ni ta zelah hian fapa an hring leh a, an lawm em em a. An kawmthlanga awm zawlnei pitar chuan, "Hei hi chu fa ro tur, nu leh pa chawmtu tur, mi ropui lehhmingthang tak la ni tur a ni, a hmingah ROKUNGA sak tur a ni," a titlat mai a. Chu hming chu a lo pu hlen ta a ni. A pian ni, Mizo tam zawkte chenna Mizoram-in State nihna a hmuh ni leh Burma rama Mizo hnahthlakte ni pawimawh ‘Chin National Day’ ni leh thla a inthuhmun hi Mizo Hnam Hla phuahtu ni awm renga piang nia ngaih theih a ni.
A mah hi;
Rokunga hi pa lian lo tak, feet 5.3 a sang, ngo tak, hmelchhe lo tak, zang kul deuh ani a. Rawng thianghlim, lar si lo, a var te, a var-eng (cream) te, uk-buang dallam hi a duhzawng a ni a. Pa inchei fai peih tak a ni. A naupan lai aṭanga mizakzum leh nunnem, thuawih thei tak, khawngaihna ngah tak a ni. Rualban lote achhaihin a hmusit ngai lo va. Sava a veh ngai lo va, thang pawh a kam ngai heklo.
Rimawi leh zai te, lemchan te hi a ngaina hma hle a, guitar leh phenglawng tum te,violin nawhte a thiam viau. Mi inngaitlawm, aw nem lam, nu si lo, a kamchhuak pawh ngaihthlak hahdam leh mi chaldelh lo tak a ni a, a thil duh loh zawng pawhsawisel zen zen lo, a ṭha zawnga thil thlir mi a ni a. Pa awmnem tak, a hmel en a zuamawm lam a ni naa, a rilru erawh chu khauh tak a ni thung. Pa rilru zau,hriatthiamna ngah, rilru lian tak a ni.
Anchhungkua an harsa viau chungin lehkha a zir ṭang ṭang a, Aizawl Sikulpuiahkaiin kum 1927 khan Lower Primary, kum 1929-ah chutih laia zir tawp Middle English a zir chhuak. A lehkha zir chhungin an chhungkaw harsat avangin inhlawhchawpin, a theih ang angin lehkhabu leina tur leh sikul fee te a thawk chhuak ṭhin.A lehkha zir chhungin a thiam pawl a ni ṭhin a, naupang fel leh fai ber pawl ani reng ṭhin. Middle English a zawh hnu chuan mite rawn ang leh nu leh pate duh angin Kohhran belin, kum 1934 aṭangin Loch Printing Press (tuna Synod Press)-ah a thawk a. Kum 1969-a a thih thlengin Loch Printing Press- ah hian a thawk a,kum 35 chhung a thawk a ni. Kum 1935 khan Zamawii nen an innei a, Pathian malsawmna dawngin fa 7, mipa 4 leh hmeichhe 3 an nei a,an fate pawh mi puitling tak tak an ni hlawm. Venghnuai aṭangin kum 1934 khan Mission Vengah an insawn a. Kum 1944 khan Mission Veng Kohhran chuan an KohhranUpa ah an thlang a, a kum leh 1945-ah Baktawng Presbytery inkhawmpuiah MissionVeng Kohhran Upa atan nemngheh a ni.
Zorambuai lai khan Lungleiah an raltlan ve a. Aizawlah an lut leh naa Bilkhawthlir ah an raltlan leh a, thla thum vel an awm hnuin Aizawlah an kir leh a, a hna ngai bawk a thawk leh ta a.
A hun hnuhnung:
Kum1969 July 9 khan a damsam mang lo va, damlo satliah mai emaw an tih laiin, ni 12July 1969 khan nikhaw hre mang lovin a awm thut a; hemi zan dar 10 pelh hretahZofate tana Pathian thilthlawnpek Rokunga chu, vana arsite anga eng reng turleh Zofate hnena a hlate hmanga thusawi zel turin a tawlh liam ta a; a tukahropui taka vui a ni.
Athih thu hian Zoram dung leh vang a fan chhuak thuai a. Mizo pawl lian lehchak ber YMA Branch hrang hranginsignal-in an inhrilh chhawng zel a, sunna inkhawm an buatsaih zel bawk a.Rokunga tluka Mizoram mipuiin, phut luihna tel hauh lova anmahni rilru puakchhuak ngata an sun hi an la awm lo.
SULHNU:
Kum1939-ah a hla hmasa ber, ‘Vanhnuai khuavelsakhming chhiarin’ tih hi a phuah a, kum tinin a phuah chho ta zel a. Kum1969 May ni 7 khan a hla hnuhnung ber ‘Sualin bo mah ila’ tih hi a phuah a, a thla leh lawk July ni 12 khan dam lovin a lothi ta, hla 128 a phuah hmuh theih a ni. A ṭhian bul deuhte chuan lengzem leh hla lenglawng kan tih ang te pawh hi a phuah nual niin an sawi. Rokunga hlatehi Krismas hla tiamin Kristian hla 55, khawvel mawina lam, khuarel hla 22, ramleh hnam hla 14 leh hla chi hrang hrang 37 tiin a then theih a ni.
Rokunga kan hriat larna ber chu a hla phuah vang a ni a, Mizo hnam a la ropui chho zelang a, Rokunga hlate hi tawp mai lovin miten an la hlut zual deuh deuh dawn niin a lang. Rokunga hlate hian Mizo kan han inena kan nihna ṭha lai ber minthlirtir tlat a, hreawm tinreng karah pawh Mizo nui hawr hawr min nihtirin Mizonih a tinuam a, Mizo ṭhalaite hlim takin a zaitir a ṭhin a ni. Rokunga hla tellovin Mizo Hnam hminga thil tihho a rem lo a, Rokunga hla tel lovin Mizoten Kristmas kan hmang liam thei lo a ni ber.
Rokungahian Mizoram chu Pialral anga tehin, par mawi chitinin a bawm, romei lehchhumte lung tileng tawka an zamna, ram ngaw hring dup kara zotui thiangluanna, rimawi ram a nih a tar lang thiam a. Mizo nih min thlakhlelh tirin, ram changkang tawhte el tura ṭan la turin min fuih a. Hnam dangte’n an neih ve loh Tlawmngaihna mite rilrua bo mai lo tura chelh din tumin hlain a au tawk tawk a.Nungchang mawi leh ṭha, hmasawnna rilru pua Mizote a duhthawhzia tilangin, leimite hunbi chhiartu, van zawla arsi ngawi rengte pawh khi min fuihtuah a hmanghial a ni.
Hetiangkhawpa a thawh hlawk avang hian 1996 khan Mizo Hlakungpui Mual-ah Rokunga hi seng luh a ni a, tin Mizoram sawrkar chuan kum za chhunga hla phuah thiam ber'Poet of the Century'-ah a puang a, ni 14 January, 2000 khan A.R. Lammuala mipui tam tak hmaah chawimawiin lawmman a hlan a ni. He chawimawina hi ani tluka phu an awm lo va, chuvangin Rokunga hi, 'Zofate tana Pathian thilthlawnpek' a ni kan ti lo thei lo a ni.
kum 1999March ni 22 khan Rokunga Memorial Societychu Aizawlah a lo ding a. Rokunga sulhnute chawinung tharin seminar, lecture,Rokunga hlaa inpawlkhawm te buatsaihin kum eng emaw zat an lo thawk a. ‘RokungaLungdawh’ chu Rokunga Memrial Society leh Aizawl Developement Authority ṭangrualinAizawl City Park-ah an dawh a. Chutah chuan a lim an dintir a. 15th Aug. 2008khan Chief Minister, Chairman, ADA ni bawk, PuZoramthanga’n a hawng a. He ni hian Mizo ziak mi, mi chi hrang hrangte ziak dahkhawmna lehkhabu rotling ‘Mizo Nih TinuamtuRokunga’ tih chu Rev. Lalsawma’n atlangzarh a ni.
Thulaknapui ber: Rokunga ZanHuaihawttute, Indianapolis, USA,leh my memory chips
A pian leh murna:
Poet of the century hial dawngtu hi tunge maw a nih chiah le…
‘Aw Nang Kan Lal Kan Pathian’tih hi I hria ti raw..Kan zo tlangran nuam…etc..phuahtu Rokunga hi a hming chu kan hre theuh awm e. Apa chu Thangluta a ni a, Mizoram khawchhak lam Khuaihnuai khua (Sialhawk bul, tunah chuan a ram tawh a)-ah an cheng ṭhin a. Sawlengah an pem leh a, chumi hnuah Aizawlah an lut ta a. A nupui Zaliani nen hian fa an dam thei lo hle a, khawvel Indopui pakhatna lo chhuah kum tak, 1914 February ni 20 khan Rahsi Venghnuai, a hnua ThakthingVenghnuai an tih tak, tuna Venghnuai ni ta zelah hian fapa an hring leh a, an lawm em em a. An kawmthlanga awm zawlnei pitar chuan, "Hei hi chu fa ro tur, nu leh pa chawmtu tur, mi ropui lehhmingthang tak la ni tur a ni, a hmingah ROKUNGA sak tur a ni," a titlat mai a. Chu hming chu a lo pu hlen ta a ni. A pian ni, Mizo tam zawkte chenna Mizoram-in State nihna a hmuh ni leh Burma rama Mizo hnahthlakte ni pawimawh ‘Chin National Day’ ni leh thla a inthuhmun hi Mizo Hnam Hla phuahtu ni awm renga piang nia ngaih theih a ni.
A mah hi;
Rokunga hi pa lian lo tak, feet 5.3 a sang, ngo tak, hmelchhe lo tak, zang kul deuh ani a. Rawng thianghlim, lar si lo, a var te, a var-eng (cream) te, uk-buang dallam hi a duhzawng a ni a. Pa inchei fai peih tak a ni. A naupan lai aṭanga mizakzum leh nunnem, thuawih thei tak, khawngaihna ngah tak a ni. Rualban lote achhaihin a hmusit ngai lo va. Sava a veh ngai lo va, thang pawh a kam ngai heklo.
Rimawi leh zai te, lemchan te hi a ngaina hma hle a, guitar leh phenglawng tum te,violin nawhte a thiam viau. Mi inngaitlawm, aw nem lam, nu si lo, a kamchhuak pawh ngaihthlak hahdam leh mi chaldelh lo tak a ni a, a thil duh loh zawng pawhsawisel zen zen lo, a ṭha zawnga thil thlir mi a ni a. Pa awmnem tak, a hmel en a zuamawm lam a ni naa, a rilru erawh chu khauh tak a ni thung. Pa rilru zau,hriatthiamna ngah, rilru lian tak a ni.
Anchhungkua an harsa viau chungin lehkha a zir ṭang ṭang a, Aizawl Sikulpuiahkaiin kum 1927 khan Lower Primary, kum 1929-ah chutih laia zir tawp Middle English a zir chhuak. A lehkha zir chhungin an chhungkaw harsat avangin inhlawhchawpin, a theih ang angin lehkhabu leina tur leh sikul fee te a thawk chhuak ṭhin.A lehkha zir chhungin a thiam pawl a ni ṭhin a, naupang fel leh fai ber pawl ani reng ṭhin. Middle English a zawh hnu chuan mite rawn ang leh nu leh pate duh angin Kohhran belin, kum 1934 aṭangin Loch Printing Press (tuna Synod Press)-ah a thawk a. Kum 1969-a a thih thlengin Loch Printing Press- ah hian a thawk a,kum 35 chhung a thawk a ni. Kum 1935 khan Zamawii nen an innei a, Pathian malsawmna dawngin fa 7, mipa 4 leh hmeichhe 3 an nei a,an fate pawh mi puitling tak tak an ni hlawm. Venghnuai aṭangin kum 1934 khan Mission Vengah an insawn a. Kum 1944 khan Mission Veng Kohhran chuan an KohhranUpa ah an thlang a, a kum leh 1945-ah Baktawng Presbytery inkhawmpuiah MissionVeng Kohhran Upa atan nemngheh a ni.
Zorambuai lai khan Lungleiah an raltlan ve a. Aizawlah an lut leh naa Bilkhawthlir ah an raltlan leh a, thla thum vel an awm hnuin Aizawlah an kir leh a, a hna ngai bawk a thawk leh ta a.
A hun hnuhnung:
Kum1969 July 9 khan a damsam mang lo va, damlo satliah mai emaw an tih laiin, ni 12July 1969 khan nikhaw hre mang lovin a awm thut a; hemi zan dar 10 pelh hretahZofate tana Pathian thilthlawnpek Rokunga chu, vana arsite anga eng reng turleh Zofate hnena a hlate hmanga thusawi zel turin a tawlh liam ta a; a tukahropui taka vui a ni.
Athih thu hian Zoram dung leh vang a fan chhuak thuai a. Mizo pawl lian lehchak ber YMA Branch hrang hranginsignal-in an inhrilh chhawng zel a, sunna inkhawm an buatsaih zel bawk a.Rokunga tluka Mizoram mipuiin, phut luihna tel hauh lova anmahni rilru puakchhuak ngata an sun hi an la awm lo.
SULHNU:
Kum1939-ah a hla hmasa ber, ‘Vanhnuai khuavelsakhming chhiarin’ tih hi a phuah a, kum tinin a phuah chho ta zel a. Kum1969 May ni 7 khan a hla hnuhnung ber ‘Sualin bo mah ila’ tih hi a phuah a, a thla leh lawk July ni 12 khan dam lovin a lothi ta, hla 128 a phuah hmuh theih a ni. A ṭhian bul deuhte chuan lengzem leh hla lenglawng kan tih ang te pawh hi a phuah nual niin an sawi. Rokunga hlatehi Krismas hla tiamin Kristian hla 55, khawvel mawina lam, khuarel hla 22, ramleh hnam hla 14 leh hla chi hrang hrang 37 tiin a then theih a ni.
Rokunga kan hriat larna ber chu a hla phuah vang a ni a, Mizo hnam a la ropui chho zelang a, Rokunga hlate hi tawp mai lovin miten an la hlut zual deuh deuh dawn niin a lang. Rokunga hlate hian Mizo kan han inena kan nihna ṭha lai ber minthlirtir tlat a, hreawm tinreng karah pawh Mizo nui hawr hawr min nihtirin Mizonih a tinuam a, Mizo ṭhalaite hlim takin a zaitir a ṭhin a ni. Rokunga hla tellovin Mizo Hnam hminga thil tihho a rem lo a, Rokunga hla tel lovin Mizoten Kristmas kan hmang liam thei lo a ni ber.
Rokungahian Mizoram chu Pialral anga tehin, par mawi chitinin a bawm, romei lehchhumte lung tileng tawka an zamna, ram ngaw hring dup kara zotui thiangluanna, rimawi ram a nih a tar lang thiam a. Mizo nih min thlakhlelh tirin, ram changkang tawhte el tura ṭan la turin min fuih a. Hnam dangte’n an neih ve loh Tlawmngaihna mite rilrua bo mai lo tura chelh din tumin hlain a au tawk tawk a.Nungchang mawi leh ṭha, hmasawnna rilru pua Mizote a duhthawhzia tilangin, leimite hunbi chhiartu, van zawla arsi ngawi rengte pawh khi min fuihtuah a hmanghial a ni.
Hetiangkhawpa a thawh hlawk avang hian 1996 khan Mizo Hlakungpui Mual-ah Rokunga hi seng luh a ni a, tin Mizoram sawrkar chuan kum za chhunga hla phuah thiam ber'Poet of the Century'-ah a puang a, ni 14 January, 2000 khan A.R. Lammuala mipui tam tak hmaah chawimawiin lawmman a hlan a ni. He chawimawina hi ani tluka phu an awm lo va, chuvangin Rokunga hi, 'Zofate tana Pathian thilthlawnpek' a ni kan ti lo thei lo a ni.
kum 1999March ni 22 khan Rokunga Memorial Societychu Aizawlah a lo ding a. Rokunga sulhnute chawinung tharin seminar, lecture,Rokunga hlaa inpawlkhawm te buatsaihin kum eng emaw zat an lo thawk a. ‘RokungaLungdawh’ chu Rokunga Memrial Society leh Aizawl Developement Authority ṭangrualinAizawl City Park-ah an dawh a. Chutah chuan a lim an dintir a. 15th Aug. 2008khan Chief Minister, Chairman, ADA ni bawk, PuZoramthanga’n a hawng a. He ni hian Mizo ziak mi, mi chi hrang hrangte ziak dahkhawmna lehkhabu rotling ‘Mizo Nih TinuamtuRokunga’ tih chu Rev. Lalsawma’n atlangzarh a ni.
Thulaknapui ber: Rokunga ZanHuaihawttute, Indianapolis, USA,leh my memory chips
Comments