PASALTHA ZAHMUNGA CHANCHIN





Zahmunga hi Hawirehlova fapa mal a ni a. Kum 1894-ah a piang a, a pian tirh atangin a ha hi a to sa vek a; tin, a khabe ruh leh a ha hi a inzawm vek a. A pian tirh atanga a thih thlengin ha nget leh na a nei a lo a, pakhat mah a bal lo bawk. A ha hi a hriamin a chak hle a, vawi khat chu lal ina zu an in hona-ah Pu Salthuama(naupang a nih lai) chuan satel puitling hi a rawn chaih(kai) a, athiante chuan,”Zahmung, i ha hi a hriam hle mai a he satel nghawng hi i seh chhum thei angem?” an ti a. Pu Zahmunga chuan, “Rawn la ula a ni mai a lawm,” a ti a. Satel chu an rawn la a, a lu rawn lawr chu a nghawngah chuan a lo seh chum sak hmawk mai a, a thial sawm nghal a, a lem vek mai a ni an ti.


Tin, tuibur dawn(dardawn) hi per maih loin a seh chhum hmak hmak thei bawk. Tin, sechal vun thlep(thuah) hi vawi khat chilh(seh)ah a seh chin zawng chu rualtakin a tla hmiar thei bawk.


A ran vulh leh ramsa a kahte hiandanglamna an ngah hle a, a hmingpawh a than phah hle a ni.


A RAN VULH DANGLAMNA:


1. KHAWVELA SEKI LIAN BER: Tuna Mualkawi khaw awmna chung, Ruantlang panna kawng chhak kawng ko lungah he seki lem hi ziah a ni.
He sial hi kum ruk ‘Sechal’ ti a sawi thin a ni a. Bawng anga tlai tin haw thin a ni a, vawi khat chu tlaiah a lo haw loh avangin PuZahmunga chu a ngaih a tha lo deuha, a lo hawng leh em ang chu tiin ngaih tha zan lo chuan a awm a. A tuk tlaiah chuan a lo hawng leh ta lo a. Chutia zan hnih lai mai hawng lova a awm chu a ngaih tha lo chuan a zawng ta a. A sial chuan Mualkawi ram atang chuan Tiau lui kanin Khawzim ram a kai a, Khawzim ramah chuan sakei nen aninsual a, nasa taka an insual hnu chuan ko pangah hian a sial chuan sakei chu a lo si betreng mai a, ran a nana na chuan a si hlum tih a hre lo a, a puin a han koh chuan a pu lam hawi chuan a lu chua han vilik a chutia a lu a han lak sawn takah chuan sakei chu a hmaah chuanthiin a lum ta reng mai a ni. Chutianga zan hnih leh ni hnih lai tui pawh in lo a nih avang chuan a sial chu a kua a ruakin a chau hle a,a neitupa Pu Zahmunga chuan CHAWNLAM-ah a chhun(talh) ta a ni.


He seki hi Champhai Kanan venga a fapa C.Hranghleia chuan a la kawl a ni. A len zawng chu: a ki hmawr ve ve inkar chu ft.3 leh inches 3 zet a zau a ni a. A ki bul len zawng chu sum thum laia lian a ni a, a ki pakhat kawrawng chhungah hian bel khap nga khat tui a leng tawk ve chiah a ni an ti bawk.


2. A arpa ngumah kel hmul ang a tro: A arpa pakhat chu a ngumah hian kel hmul a tro tlat mai a. He ar hi an talh a,ni hnih leh zan hnih chhum lo chat loa an chhum pawhin an chhum hmin zo lo a ni.

3. A vawkpui dum, a var leh vek: Pu Zahmunga hian vawk note sa hi a sa duh tak a nih avangin vawkpui a vulh thin a, vawi khat chu vawkpui dum a vulh a, note a nei a, a no neih atanga kar khat velah zankhat thilthuah dum lair eng reng awm loin a var vek.

4. A arpa thla hnuaiah a siak a tro bawk.
Ramsa a kah danglamnate:
1. Sazuk pachal, sakawr anga tuang nei a kap.
2. Sanghal(Nghalchang) ngho phir a kap.
3. Sanghal chal rang a kap.
4. Sanghal mei par a kap.
5. Sakhi pachal til nei lo a kap.
6. Sakhi kaihza a pahnih a awng a kap(saihlum leng vel).
7. Sakhi a hmui atanga zung hnih bawk vela a zang tluana a mei hmawr thlenga rang a kap.
8. Sakhi a zak kula chhuaka rang a kap.
9. Sakhi pa lian tak mai ki nei miah lo a kap.
10. Sakhi pachal a mei pangngai ang tak hi a hreibat(dar) bula to a kap.
11. A sakhi kah pumpuiah ‘Sa ai’ a awm.
Kum 1954 –ah kum 60 mi niin a thi a, a ram vulh leh ramsa a Pathian malsawmna a dawnte chu a lung phun (damlai lung)-ah amah ngeiin a thu a phuah leh a ziah dan angin ziah lan a ni. A lungphun hi Border Trade RoadMualkawi(kan khua) atanga 2 km vela hlaah a awm ani.


Thu lakna : "Mitthi Thlarau Kalkawng"By C. Lalthanmawia
@joel lairemsanga.

Comments

Popular posts from this blog

FAM LALZOVA.

CENTRAL JAIL TLANCHHUAHNA