MI CHAK CHULA


Ahmasain a hming hi lamdan hi sawidan a inanglo hlawm khawp mai a. Mi thenkhat chuan ‘Chula’ han tih hian "lo" hlui tawh kum hmasa lam ami ‘chul’ tih kan lam anga lam tur emaw hi an ti fo thina mahse an sawi dan chuan thil a mam leh mam loh kan han en a kan han ‘chul’ vel sawi nana ‘chul’ kan tih ang hian thluk nei deuh a ‘Chul-a’ tih tur a ni e an ti thung. Selesih sangsarih khua hi Khawbung leh Zawlsei inkar ram rem laia awm a ni in, an vanglai chho tak hi AD1650-1700 bawr vel kha ni in a sawi bawk, Hmanlai kha chuan indo leh in run thut thut kha an chin thin avangin Tiau chhak lama Zo hnahthlak ho khan Pawih ral laka an him zawk nan tiin infin khawm zai an rel a, tichuan Selesih hi an din ta a. Lal pawh pasarih lai neiin zawlbuk pawh pasarih lai an nei bawk a, tin, in sangsarih khua zetah an inchhal a. Heta an awm lai hi a ni Selesih sang sarih khaw vanglai ti a an lo sawi fo thin chu. Chula hi Hnahkunga fapa ni in, ahun lai hi. 1600 atang a 1700 inkar vel a ni awm e.mi thenkhat sawi dan chuan a hming pum tak hi Zachula a ni e an ti a. Burma ram a Tlau khua atangin Hmawngkawnah an pem a, chuta tang chuan Mizoram chhunga Vaphaiah an rawn pem lut leh a, chutah Vaphai atang hian Selesihah hian an pem lut leh ta ni in an sawi.
A len zawng hi sawi mai a har a.a thut tun hian patling pahnih a hliah thei tih leh thlangra a hnunga dah in a hliah vek thei e an ti. Chula chak zia hi kawng hrang hrangin an sawi fo thin a. Hlo thlawh te hi a chak hle a.hmeichhe pa 7 tha chu a hen hrim2 in an sawi. Vawikhat chu tlangval rualkhat nen hian an tualthu a chhe deuh a, sual rawn an tum ta a, thingfak kengin an hual tuau2 mai a. Ani chuan le a bula inrel a a ‘kaldung’ rawnal tlawn lian tha zet zawt hruipui hnanga an tawn chhuah vek chu chu an pawt dawk zawk mai a. Chumi chuan amah sualrawn tumtute chu hawl darh nan hman an tum zet chu baklengin an tlanchhe darh chum chum mai a ni an ti.
Vawikhat chu Pawih pasaltha in a luhkhung vengawt a,a hneh leh silo tlanchhe chhuak kha Chula khan suk in a khawh zuia,mahse a khawh thelh a suk kha tualcharah a khawh bur ngur mai a ni antia lawm,khawh fuh sechu a na vekhawp ang le...suk hmawr bil kopang a bur chawt khawp chu pui tak ani.
An sawidan chuan Chula hian ar vun hi a duh khawp mai a, “Ar vun ka duh khawp min pek theih chuan Champhai zawl ang tiat vel te hi chu ka chul mam ve thei maithei a ni...” a ti thin e an ti. Chula hi a chak tawk a ni tih a hriatna chu vawk sum nga a lian hi tulah thil in a kut khingkhat a lek in a rawh a, a kut lehlamin a ziat fai mai thin a ni an ti tlat mai. Mizo pachak dang paihteliana khan a ti thei ve bawk a.
Vawikhat pawh a thiante nen an ramvak a sai an kap a. Sai lu chu an han tan bung a, a lian ropui mai si a, a thiante chuan a put zawh leh zawhloh tur an in rin siak laih laih hlawm a. Chutah le Chula chuan, “Kan pu dawn chhin ange,” tih pah chuan sai lu chu a pu ta vu vu mai a, a thiante chuan mak an tih zia ha-hipin an sawi a ni. Chula hi a fate pawhin chakah an chhun hle mai a, se chaih rual an nih pawh in se ki lawr tan tawh te hi chu an duh duh in an chaih let tawp tawp thei a ni an ti bawk. Tin, an thlah kal zel pawh hi an lian hlawm hle mai a. Hmanlai Mizo mi chak zinga lar tak mai Tumpanga pawh kha Chula thlah kal zel chhuan thumna vel a ni e an ti. Chula hian a vanglai a pelh deuh tawh mah hnu hian, “Nakin zel a thang leh thar te tan a hnuhma hnutchhiah ve reng rengah ti in lui a lung sakat lian zet mai pahnih chu mel hnih dawn a thuiah chho hlirah chuan a kawt chhuak a. He a lung kawh hi a pahnih inbelhbawm chuan sechal tiat vel zet tur a ni e an ti a. A lung hi luipui lung mam ang hi a ni a, dahchhuaktu awmlo chuan a awmna hmun lui atanga hla lutukah hian awm ngawt thu a awm lova, a velah hetiang luipui lung dang ang hi a awm hek lo.
*Source: Mizo Mi Chakte by K.C. Vanlalruata/with comment

Comments

Popular posts from this blog

FAM LALZOVA.

CENTRAL JAIL TLANCHHUAHNA